Аймгийн Алдарт уяач М.Баазар: 1954 оноос хойш айраг, түрүү алдаагүй


-Алдартын нэрийг гаргасан хурдан хурц хүлгэдийнхээ тухай бидэнд ярьж өгөөч?
-Та бүхэн сайн явж байна уу. Газрын холыг түүртэлгүй зорин ирж, хөхөө хөхөрч, гадаа гандаж явдаг уяач бидний ажил амьдралаас сурвалжлан яваа “Тод магнай” сэтгүүлийн хамт олондоо талархаж буйгаа хэлэх байна. Хурдан тууртын буянд би ч адуугаар их “тоглосон” хүн дээ. Миний аав Мишиг гэж хүн байлаа, морь уяхгүй л дээ. Тухайн үед хонь малладаг байсан юм. Би дөрөв, таван настай жаахан хүү байхдаа ааваараа заалган анх морь унаж сурсан. Унаад сурчихсан болохоор нэг их удалгүй хурдан морины унаач боллоо. Тэр үедээ хамаатны “бүдүүн” Баажий гэж хүний морийг унаж уралддаг байсан бөгөөд надад нэг охин даага бэлэглэсэн. Хожмоо тэр охин дааганы төлөөр азарга тавьж, үр төл нь их хурдан байж надад уяач хүний баяр жаргалыг жинхэнэ утгаар нь мэдрүүлсэн юм даа. Миний Будан, Будан хэлтэн азарганууд, хонгор, цагаан морьд гээд олон сайхан хурдан буян надад байлаа. Ер нь 1954 оноос гээд хөөх юм бол жилдээ түрүү, айраг алддаггүй яваад л байдаг хүн дээ, би.
-Хэчнээн айраг, түрүүтэй вэ?
-Сайн санахгүй байх чинь ээ. 41 түрүү, 80 гаруй айраг байна уу даа. Энэ бол 1968,69 оноос аваад өнөөдрийг хүртэлх тоо шүү дээ. Энэ он жилүүдээс 2000 оноос хойшхи нь жинхэнэ оргил үе байлаа.
-Тэр оргил үеийн дурсамжийг сөхөх тоолонд сайхан санагдана биз?
-Тэгэлгүй яахав. Гэхдээ энд өөр нэгэн наадмын дурсамжийг сонирхуулмаар байна. 1972 онд сумынхаа наадмаас дөрвөн түрүү, хоёр аман хүзүү хүртэж байлаа. Азарга, их нас, соёолон, хязаалангийн түрүү, шүдлэн, дааганы аман хүзүүг авч байлаа. Тэр түрүү магнайд хурдалсан улаан цавьдар соёолон нэгдлийн дарга Бадамцэрэнгийн адуу байгаа юм. Би уяа сойлгыг нь тааруулдаг байсан. Ер нь миний амжилтын нэгээхэн хэсгийг хүний морьдыг түрүүлгэж, айрагдуулсан амжилт ордог юм. Монгол улсын Алдартад хоёр, гурван удаа нэр маань багтсан ч өөрийн амжилт биш гээд буцаад л байгаа дуулдах юм байна шүү дээ.
-Та хэдэн оны аймгийн Алдарт вэ?
-Он сараар нь нарийн хэлж чадахгүй нь бололтой. Ерээд оны эхээр санагдаж байна.
-Ингэхэд өнөө бэлэгний охин даага хаанахын угшилтай адуу вэ. Ер нь хаанахын адуугаар нааддаг вэ?
-Би ч өөрийн унаган адуугаараа л нааддаг юм. Миний адуунд Сүхбаатарын нэртэй хурдан хүлгэдийн угшил бүгд байна. Үүгээрээ би бахархдаг. Өнөө л Дорноговийн Дэлгэрэхийн Галсанбандийн Буд адуу, Ширээтийн Цагаан адуу, Хүүхэн шүүлэнгийн хээр, Далиу ногооны удам бүгд л байна даа.
-Энэ тухайгаа тодруулаач. Жишээ нь, тайж, банди адууны угшил танай адуутай яаж холбогдох уу?
-Надад Дэндэв тайжийн хурдан хар азарганы төл хар азарга байлаа. Борын Магваны хурдан азарганы төл байгаа юм. Би өөрөө гүү тавьж хар эр унагатай болсноор Банди адуутай болсон хүн дээ. Миний хар азарга олон удаа түрүү магнайд хурдлан намайг баярлуулсан буянтай амьтан байгаа юм. Харин Хүүхэн шүүлэнгийн тухайд гэвэл надад энэ угшлын нэг гүү байсан юм. Тэр гүүнээс миний хээр морь төрсөн. Тэгвэл Далиу ногоон болохоор номхон Гэндэн гэж хүнээс манай аавын төрсөн дүү Дамдингаа нэг шүдлэн үрээ худалдаж авсан юм. Тэр үрээг би бүдүүн насанд нь худалдаж авсан. Ингээд л Далиу ногооны удмын хурдан хүлэгтэй болохгүй юу. За тэгээд Ширээтийн цагаан адууны тухайд манай Уулбаяны бүдүүн Баажийн /Банзрагч/ адуунаас нэг улаан байдсан гүүтэй болсон. Энэ ахын маань бор азарганууд 1930,40-өөд оны үед ид хурдан байлаа. Ямартаа л борлог морьт гэдэг байсан юм. Ахын адуунууд Ширээтийн цагааны угшилтай.
-Нутгаасаа гарч уралдаж байв уу?
-Нэг их олон биш л дээ. Гэхдээ гарч уралдаж л байлаа. 1998 онд Өвөрхангай аймагт болсон анхны “Их хурд”-д бүдүүн Шагдар гэж үе тэнгийнхээ хүний хонгор азаргыг уяж гуравлуулсан. Манай Шагдар Уулбаяны хүн л дээ. Асгатын Баяраагийн хадам аав байгаа юм. Тэгэхэд Буяндэлгэрийн хонгор азарга түрүүлж, Жамъяндоржийн буурал хүрэн азарга аман хүзүүдсэн. “Их хурд”-д очиход хонгор азарганы торгон тарыг нь хийлгэхгүй, битгий хий гээд байдаг юм байна. Тэгэхээр нь уралдааны урьд шөнө хоолыг нь өгөөд өглөө мордуулаад айрагдуулчихсан. Харин дүү Гомбожавын хар морийг 1999 онд Хэнтий аймагт болсон Өвгөн ноёны даншигт аман хүзүүдүүлж байлаа. Тэгэхэд Энэбишийн хар морь түрүүлж, дүүгийн маань морь аман хүзүүдэж байлаа. Уг нь ч түрүү магнай болохоо дөхсөн. Даанч хүүхэдгүй ирж нэг ухарсан.
-Өөр ямар, ямар хүний морийг уяж байсан бэ?
-Олон доо. Аймгийнхаа 50 жилд Эрдэнэбаяр гэж хүний азаргыг түрүүлгэж байлаа. Тэр чинь 1992 он байгаа юм. Бас түүний дүүгийн соёолонг Төмөртийн наадамд түрүүлгэсэн. Бас 2001 онд байна уу. Дорноговь аймагт Алтанширээ сумын хүний хонгор азаргыг уяж түрүүлгэсэн юм. Энэ мэт олныг ярьж болно доо.
-Сүхбаатарын уяачидтай уулзаж байхад хурдан адуугаа гадагшаа гаргасан байх юм. Таны хувьд?
-Дээхэндээ наймаа хийдэггүй байлаа. Харин сүүлийн хоёр, гурван жил наймаа хийдэг болоод байгаа. Сүүлд Дундговь руу нэг шүдлэн үрээ гаргасан. Хачин сайн давхиж байгаа дуулдана билээ. Манай сумын Цагаанхүү гэж хүний хадам авсан юм. Авсан хүний нэр нь тулгамдаад орж ирэхгүй байх чинь. Энд сонирхуулахад улс бүсийн наадамд дээгүүр давхиад байгаа Тод манлай уяач Ононгийн уяа сойлгыг нь тааруулдаг Жанчивын буурал азарга чинь манай адуу байгаа юм. Би малын Пүрэвжавт нэг гүү өгч, Пүрэвжав хүүдээ өгөөд цаашаа түүх үргэлжилдэг юм. Өөрөөр хэлбэл миний өгсөн гүү Гомбын Намсрайд очоод хээр хар унага төрүүлж, тэр нь азарга болоод Ононгийн буурал азаргыг гаргасан түүхтэй.
-Таны уяаны эрдмийг хүүхдүүд үргэлжлүүлж байна уу?
-Ах нь 7 хүүтэй. Үүн дээр нь хоёр ачаа нэмэхээр 9 хүүтэй хүн дээ. Эднээс дөрөв, тав нь уяа эвлүүлж байна.
-Ярицлага маань энд хүрээд өндөрлөж байна. Ярилцсан танд баярлалаа.
А.Мөнх /"Тод магнай" сэтгүүл. Дугаар 07/42/. 2013 он.


0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
5 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
6 цагийн өмнө Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
7 цагийн өмнө Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрүүлсэн шүү
-
7 цагийн өмнө МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
8 цагийн өмнө 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
10 цагийн өмнө АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
11 цагийн өмнө МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
14 цагийн өмнө Фото - Азаргаа мордуулав
-
15 цагийн өмнө 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Өчигдөр, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Өчигдөр, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Өчигдөр, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Өчигдөр, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Өчигдөр, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Өчигдөр, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Өчигдөр, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дунд насанд…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дээд насанд…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд О.Баасанцэрэнгийн хү…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдаанд Э.Бат-…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ц.Амарсанаагийн хонг…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын хүрэн…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Б.Отгонсэлэнгийн Ава…
-
2024 оны 7-р сарын 27 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
2024 оны 7-р сарын 26 -нд "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд Х.Гарь…
-
2024 оны 7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд 106 да…
-
10 цагийн өмнө АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Өчигдөр, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Өчигдөр, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Өчигдөр, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Өчигдөр, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
15 цагийн өмнө 153 азарга бүртгүүлжээ
-
11 цагийн өмнө МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Өчигдөр, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
6 цагийн өмнө Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
14 цагийн өмнө Фото - Азаргаа мордуулав
-
Өчигдөр, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
7 цагийн өмнө МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Өчигдөр, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Өчигдөр, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
5 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
8 цагийн өмнө 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
7 цагийн өмнө Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрүүлсэн шүү
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна